In tijden van droogte wordt ons verzocht zuinig met water om te gaan. Zo adviseert de Rijksoverheid in dat geval bijvoorbeeld geen tuinen te sproeien. Dat is natuurlijk geheel begrijpelijk, maar wat als we dit creatief en duurzaam kunnen oplossen? Regentonnen zijn een populaire optie – in zo’n 900.000 Nederlandse tuinen staat een exemplaar – maar als je toegang tot een rivier, gracht, of sloot hebt is een puthaal ook een optie. Prof. dr. Petra van Dam bouwde een puthaal in haar tuin, zoals in dit filmpje te zien is.
In ons onderzoek ontdekken wij dat men voor 1850 op allerlei manieren aan water kwam. Op dit schilderij van Hendrick Avercamp, Winterlandschap met schaatsers, 1608 (Rijksmuseum) is een haal afgebeeld.
De man op het balkonnetje gebruikt de haal met aan de bovenkant een contragewicht om een emmer water uit de sloot op te halen. Het oppervlaktewater van rivieren en kanalen was in principe schoon, industriële vervuiling bestond nog nauwelijks.
Deze afbeelding inspireerde Petra om een haal te maken aan de rand van de sloot achter haar tuin. Zo kan ze water ophalen om haar tuin te bevloeien zoals je in het fimpje kunt zien. De tuin heeft daardoor het zeer droge voorjaar goed doorstaan!
Een puthaal is een eeuwenoud mechanisme dat gebruik maakt van het contragewicht van de balk, zodat de emmer vrij moeiteloos omhoog komt. Zoals je in het filmpje ziet is de balk niet alleen kantelbaar om het water op te tillen, maar ook draaibaar, om het water op de kant te zetten. Het historisch gebruik van zo’n haal zien we terug in de putstoel, die vaak in stadsbrouwerijen gebruikt werd. Een putstoel maakte gebruik van de haal om water uit een gracht te putten, maar had daarnaast nog een soort verhoogd huisje – de stoel – waar de putter in kon klimmen. Het water werd vervolgens in een trog naar de brouwerij geleid. Brouwerijen hadden veel water nodig hadden voor hun productie en de putstoel was een snelle en effectieve manier was om in een bepaalde tijd veel water uit de gracht te verzamelen. De putstoel werd zo dicht mogelijk bij de brouwerij gebouwd, die ook niet geheel toevallig bij de gracht lag.
Op de prent van Caspar Luycken zien we een Amsterdamse bierbrouwer die bier in tonnen giet, maar op de achtergrond zien we het gebruik van een putstoel. In principe gebruikt men hier hetzelfde mechanisme van de haal die Petra gebruikt, maar dan verhoogd en te bedienen vanuit de stoel. Het contragewicht van de haal is ook goed zichtbaar in de prent: de stam is een stuk breder aan het einde van de haal. De putter kan het water legen in de trog die de brouwerij in gaat. Omdat de trog in de afbeelding schuin afloopt is het de zwaartekracht die ervoor zorgt dat het water de brouwerij in liep en daar in een verzamelton terecht kwam.
Omgaan met droogte 